Nobel edebiyat ödülünün 11 yılı

İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, bu yılki Nobel Edebiyat Ödülü’ne ABD’li müzisyen ve şarkı yazarı Bob Dylan’ın layık görüldüğünü açıkladı. Akademi ödüle gerekçe olarak "Amerikan şarkı geleneği içersinde yeni şiirsel ifadeler yaratmış olması" gösterildi. Bir devrin ikonu olan 75 yaşındaki Dylan sanatın hemen her dalından sayısız ödüle layık görüldü.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, eserlerini “zamanımızın ızdırabı ve cesareti için bir abide” olarak tanımladığı Belaruslu yazar Svetlana Aleksandrovna Aleksiyeviç’i 2015 Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık gördü. Aleksiyeviç 1901 yılından bu yana verilen ödülü alan 14’üncü kadın yazar. Yazar “Savaşın Kadın Olmayan Yüzü” (1985), “Çernobil’den Sesler” (2005) gibi eserleriyle tanınıyor.

Fransız yazar; öykülerine, lanetli kasabalardan, çekip gitmiş ebeveynlerden, suçtan ve kayıp gençlikten oluşan bir evreni yansıtıyor. Arka planda İkinci Dünya Savaşı’nın ağır gölgesinin hissedildiği bu öykülerin hepsi Paris’te geçiyor. Akademi, Fransa’daki Nazi işgaline odaklanan yazarı “Zamanımızın Marcel Proustu” olarak tanımlamıştı.

Man Booker International Prize ve üç kez de Canadian Governor General Awards sahibi olan Kanadalı yazar Alice Munro, ödüllerin yabancısı değil. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi 2013 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık gördüğü Munro’yu “çağdaş kısa öykücülüğün ustası” olarak adlandırmıştı.

“Sanrısal gerçekçilikle halk masallarını, tarihi ve çağdaşı” birleştiren Çinli yazar Guan Moye ya da mahlasıyla Mo Yan, 2012'de ödüle layık görüldü. Karar ünlü sanatçı Ai Weiwei gibi birçok Çinli muhalif tarafından tepkiyle karşılandı. Mo Yan’ın Çin Komünist Partisi’ne yakın olduğu dile getirildi.

İsveçli şair, “yoğun, yarı şeffaf imgelerle hakikate serin bir geçiş” sağladığı için Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülmüştü. 1960’larda psikolog kimliğiyle suç işleyen gençlere destek veren şairin şiirleri 60’tan fazla dile çevrildi.

Perulu yazar, “iktidar yapılarını haritalandırdığı ve bireyin direnişine, isyanına ve yenilgisine dair keskin imgeleri” sebebiyle Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanmıştı. 1990 yılında televizyonda “Meksika en mükemmel diktatörlüktür” diyen Llosa 1976’da da Kolombiyalı bir başka Nobelli romancı Gabriel García Márquez’in suratına bir yumruk atmıştı.

Alman-Rumen yazar “nazımın yoğunluğunu ve nesrin dürüstlüğünü kullanarak mülksüzlerin manzarasını resmettiği” için ödüle layık görülmüştü. Müller, Romanya’da kendisinin de belli bir dönem yaşadığı baskıcı Çavuşesku rejimini eleştiren eserleriyle biliniyor. 1987’de Batı Berlin’e göçen Müller, Almanca yazıyor.

İsveç Kraliyet Bilimleri Akademisi Jean-Marie Gustave Le Clézio’yu “süregiden medeniyetin temelinde ve ötesinde yatan insanlığın kâşifi, yeni yolculukların, şiirsel maceranın ve tensel cazibenin yazarı” olarak tanımlamıştı. Le Clézio Fransa’nın Nice kentinde Fransız anne ve Mauritiuslu babanın çocuğu olarak 1940’ta doğdu. Çifte vatandaşlığı olan yazar, Mauritius için “küçük memleketim” diyor.

Romanlar, oyunlar ve kısa öyküler, Britanyalı yazar Doris May Lessing'in eserlerinden sadece birkaçı. 93 yaşındaki Lessing, "parçalanmış bir uygarlığı kuşkuculuk, tutku ve hayal gücüyle destansı bir şekilde ele alan" bir yazar sıfatıyla Nobel Ödülü'ne layık görülmüştü. Nükleer silahların yanısıra Güney Afrika'daki Apartheid rejimine karşı da çalışmalar yürüttü.

“Kentinin melankolik ruhunu ararken kültürler arasındaki çatışma ve birleşmenin yeni simgelerini keşfeden” Orhan Pamuk Nobel Edebiyatı’nı kazanan ilk Türk yazar oldu. 11 milyondan fazla kitapla Türkiye’nin eserleri en çok satan yazarı da o. İstanbul doğumlu Orhan Pamuk, New York Columbia Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak görev yapıyor.