Nitazeny. Silniejsze i bardziej zabójcze niż heroina

Zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii służby do walki z narkotykami  coraz bardziej niepokoją się konsumpcją syntetycznych narkotyków  ulicznych – czyli takich, które są sprzedawane w przestrzeni publicznej, na przykład w parkach lub klubach. Należy do nich syntetyczna marihuana, m.in. „Spice”, ale również fentanyl i oksykodon.

Potencjalnie zabójcze działanie fentanylu i oksykodonu prawie nie było jeszcze zbadane, kiedy pojawił się kolejny uśmierzający ból opioid, który stał się groźnym dla życia ulicznym narkotykiem. Opioidy dwubenzylo-benzimidazolowe, znane potocznie jako nitazeny, zostały wytworzone przez przemysł farmaceutyczny i są do 500 razy silniejsze od heroiny. Bardzo szybko też uzależniają. Według niektórych źródeł nitazeny dodaje się do innych substancji takich jak heroina  i fentanyl, a nawet marihuana, żeby obniżyć koszty produkcji.

Globalny zasięg

Również „Europejskie Sprawozdanie nt. Narkotyków 2024”, opublikowane ostatnio przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA), wskazuje na „narastający problem Europy z opioidami”. EMCDDA pisze o nitazenach jako „nowym zagrożeniu”. Według raportu w 2023 roku do unijnego systemu wczesnego ostrzegania zgłoszono sześć z siedmiu nowych syntetycznych opioidów, czyli nitazenów. W sumie od roku 2019 wykryto w Europie 16 nitazenów.

W wielu krajach Unii Europejskiej zanotowano znaczny wzrost liczby zgonów i zatruć spowodowanych przez nitazeny. Autorzy sprawozdania zakładają, że liczba niewykrytych przypadków może być znacznie wyższa.

Czym są nitazeny?

Nitazeny, kategorię obejmującą ponad 20 syntetycznych związków chemicznych, wynaleziono w latach pięćdziesiątych XX wieku jako opioidowe środki przeciwbólowe, tak zwane analgetyki. Nie dopuszczono ich jednak do użycia w medycynie ani weterynarii. Syntetyczne narkotyki takie jak nitazeny i fentanyl nie powstają tak jak heroina czy marihuana z naturalnych produktów roślinnych, lecz wytwarza się je sztucznie za pomocą chemikaliów.

Nitazeny działają psychoaktywnie, co według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oznacza, że „wpływają na procesy mentalne, łącznie z postrzeganiem, świadomością, uczeniem się oraz nastrojem i emocjami”.

Sprzedawane w postaci proszku nitazeny mają barwę żółtą, brązową lub złamaną białą. Według danych amerykańskiej służby do walki z narkotykami, z nitazenów robi się również tabletki „sprzedawane jako rzekome lekarstwa”. Działanie jest podobne jak w przypadku innych opioidów. Występuje euforia, uspokojenie i stan między czuwaniem a snem, ale również depresja oddechowa i zatrzymanie oddechu.

Dlaczego ryzyko przedawkowania jest tak wysokie?

W liście otwartym do czasopisma „Lancet Public Health” z lutego 2024 roku Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii napisało, że nitazeny „od 2022 roku coraz częściej identyfikowano w analizach zgonów związanych z narkotykami przeprowadzanych post mortem”.

Adam Holland ze Szkoły Nauk Psychologicznych na Uniwersytecie w Bristolu wskazał – również na łamach „Lancet Public Health” – że dowiedziono obecności nitazenów w substancjach sprzedawanych jako inne opioidy, benzodiazepiny i produkty z konopi. „Oznacza to, że wielu konsumentów spożywa nitazeny niezamierzenie, nie zdając sobie sprawy z niebezpieczeństw” – napisał Holland.

W takich przypadkach groźba przedawkowania jest szczególnie wielka. Dane z Wielkiej Brytanii wskazują na przykład, że od lipca do grudnia 2023 roku po konsumpcji nitazenów zmarło ponad 50 osób.

Co nitazeny powodują w organizmie?

Nitazeny wchodzą w interakcje z różnymi receptorami opioidów w mózgu i układzie nerwowym. Jeden z typów tych receptorów opisano w dokumencie konsultacyjnym brytyjskiego rządu jako „główny przekaźnik” w mózgu. Ma on wpływ na pozytywne, terapeutyczne funkcje takie jak łagodzenie bólu i nagradzanie mózgu oraz wywołuje uczucie euforii.

Badanie z roku 2022, poświęcone funkcji jednego z innych receptorów, stwierdziło jednak, że „zarówno terapeutyczne, jak i niepożądane działanie narkotyków opioidowych” jest wywoływane przez ich łączenie się z receptorami. Do tych niepożądanych skutków należą uzależnienie i objawy odstawienia.

Źródła:

European Drug Report 2024: Trends and Developments

https://www.emcdda.europa.eu/publications/european-drug-report/2024_en

European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (EMCDDA): "New psychoactive substances" in the European Drug Report 2023: https://www.emcdda.europa.eu/publications/european-drug-report/2023/new-psychoactive-substances_en

Advisory Council on the Misuse of Drugs (UK, 2022): "Advice on 2-benzyl benzimidazole and piperidine benzimidazolone opioids" — updated December 2023: https://www.gov.uk/government/publications/acmd-advice-on-2-benzyl-benzimidazole-and-piperidine-benzimidazolone-opioids/acmd-advice-on-2-benzyl-benzimidazole-and-piperidine-benzimidazolone-opioids-accessible-version#pharmacology

Zhang JJ, Song CG, Dai JM, Li L, Yang XM, Chen ZN. "Mechanism of opioid addiction and its intervention therapy: Focusing on the reward circuitry and mu-opioid receptor" in MedComm, June 2022: https://doi.org/10.1002/mco2.148

Pergolizzi J Jr, Raffa R, LeQuang JAK, Breve F, Varrassi G. "Old Drugs and New Challenges: A Narrative Review of Nitazenes" in Cureus, June 2023: https://doi.org/10.7759/cureus.40736

Schüller M, Lucic I, Øiestad ÅML, Pedersen-Bjergaard S, Øiestad EL. "High-throughput quantification of emerging "nitazene" benzimidazole opioid analogs by microextraction and UHPLC-MS-MS" in Journal of Analytical Toxicology, September 2023: https://doi.org/10.1093/jat/bkad071

 

Artykuł ukazał się pierwotnie w języku angielskim. Aktualizacja: 25.06.2024.