صدمین سالگرد قتل رزا لوکزمبورگ، نظریه‌پرداز و مبارز برجسته آلمانی

رزا لوکزمبورگ (Rosa Luxemburg) از بانفوذترین زنان تاریخ مبارزات سیاسی اروپاست. این نظریه‌پرداز برجسته جنبش کارگری از موسسان حزب کمونیست آلمان بود. او به آزادی‌های گسترده‌ سیاسی و "سوسیالیسم دموکراتیک" باور داشت و معتقد بود کمونیست‌ها نباید بدون خواست اکثریت مردم حکومت کنند. او به همراه کارل لیبکنشت صد سال پیش توسط نظامیان راستگرا بازداشت شد و پس از شکنجه به قتل رسید. عکس در سال ۱۹۰۷ گرفته شده است.

لوکزمبورگ ۵ مارس ۱۸۷۱ در شهرک زاموش در پادشاهی لهستان زاده شد. او از جوانی جزو فعالان سوسیالیست لهستان بود. ۱۶ ساله بود که تحت نظر پلیس قرار گرفت و در سال ۱۸۸۸ ناچار به مهاجرت به سوئیس شد. او در دانشگاه زوریخ نخست فلسفه و ریاضیات و سپس حقوق و اقتصاد آموخت. در سال ۱۸۹۷ به آلمان رفت تا در حزب سوسیال دموکرات، بزرگ‌ترین حزب کارگری اروپا و عضو انترناسیونال سوسیالیستی فعالیت کند. تصویر: سال ۱۹۱۴، برلین.

لوکزمبورگ مقالات خود در نقد تئوریک نظرات رفورمیستی در جنبش کارگری آلمان را در نشریه‌ی "عصر جدید" منتشر کرد. او بعدها با دیگر آثار خود، از جمله با نقدهایی که بر سیاست‌های لنین و بلشویک‌ها در روسیه و در دفاع از آزادی و دموکراسی سوسیالیستی نوشت، به یکی از نظریه‌پردازان مهم جنبش کارگری در اروپا تبدیل شد. تصویر بالا لوکزمبورگ و لیبکنشت، رهبران سوسیالیست‌های آلمان را در سال ۱۹۰۹ در لایپزیگ نشان می‌دهد.

گرچه لوکزمبورگ اندیشه‌های مارکس را قبول داشت، اما درکی جزم‌گرایانه از مارکسیسم نداشت و دیدگاه‌های انتقادی خود را نسبت به آن حفظ کرده بود. او معتقد بود مارکسیسم جهان‌بینی‌ای انقلابی است که باید دائما برای رسیدن به شناخت تازه‌تر تلاش کند. به باور او هیچ چیز برای مارکسیسم بدتر از منجمد شدن در یک قالب فکری ثابت نیست. در تصویر بالا لوکزمبورگ را درسال ۱۹۰۷ در همایش سوسیال دمکراتها در اشتوتگارت می‌بینیم.

لوکزمبورگ طبق آموزه‌های مارکس پیروزی انقلاب سوسیالیستی را فقط به صورت جهانی میسر می‌دانست. او ضمن ستایش انقلاب روسیه، لنین و تروتسکی را متهم می‌کرد که در گزینش میان دیکتاتوری و دموکراسی، دیکتاتوری را انتخاب کرده‌اند، منتها دیکتاتوری مشتی انقلابی را. تصویر: لوکزمبورگ (وسط) همراه کلارا زتکین (چپ)، سوسیالیست و از فعالان جنبش زنان آلمان، در سال ۱۹۱۴.

رزا لوکزمبورگ در سال ۱۹۱۳ مهم‌ترین اثر خود را منتشر کرد که "انباشت سرمایه" نام دارد. او در این اثر برخی مفاهیم مارکس مانند "انباشت سرمایه" و "ارزش اضافه" را مورد سنجش قرار داد. او در این کتاب همچنین "نظریه‌ی امپریالیسم" خود را مطرح و تصریح کرد که "امپریالیسم ضرورتی تاریخی و واپسین مرحله‌ی تکامل سرمایه‌داری است".

رزا لوکزمبورگ به خاطر سخنرانی علیه جنگ و دیگر فعالیت‌های انقلابی خود تقریبا در تمام سال‌های جنگ جهانی اول در زندان بود. سرانجام انقلابی که رزا لوکزمبورگ در آلمان در انتظارش بود در نوامبر ۱۹۱۸ فرا رسید و باعث آزادی او از زندان شد. کارل لیبکنشت در این ایام تشکیلات اسپارتاکوس را سازماندهی کرده بود. او و رزا لوکزمبورگ روزنامه‌ی "پرچم سرخ" را منتشر کردند.

در اول ژانویه‌ی سال ۱۹۱۹ حزب کمونیست آلمان تاسیس شد و برنامه‌ای که رزا لوکزمبورگ برای "اتحادیه‌ی اسپارتاکوس" نوشته بود، مورد پذیرش نمایندگان کنگره‌ی موسسان این حزب قرار گرفت. رزا لوکزمبورگ به کمونیست‌ها توصیه کرده بود که در انتخابات پارلمانی آینده شرکت و برای تداوم انقلاب تبلیغ کنند. اما این درخواست مورد پذیرش اکثریت حزب قرار نگرفت. تصویر: گرامیداشت لوکزمبورگ و لیبکنشت در ژانویه ۱۹۵۳، برلین شرقی.

نیروهای رادیکال انقلابی در حزب کمونیست ۵ ژانویه ۱۹۱۹ به اعتصاب عمومی فراخواندند. لیبکنشت از خواست آنان حمایت کرد اما لوکزمبورگ این مرحله‌ی انقلاب را شتاب‌زده می‌دانست. انقلابیان در خیابان‌ها سنگربندی کردند و دولت موقت فرمان سرکوب "قیام اسپارتاکوس" را داد. نظامیان این قیام را سرکوب کردند و صدها تن را کشتند. تصویر مربوط است به تشییع جنازه لیبکنشت در راه گورستان فریدریشزفلده برلین، ۲۵ ژانویه ۱۹۱۹.

رزا لوکزمبورگ و کارل لیبکنشت در ۱۵ ژانویه‌ی ۱۹۱۹ در برلین توسط نیروهای نظامی بازداشت شدند. لوکزمبورگ را به هتلی منتقل کردند و پس از شکنجه در حال بیهوشی به داخل اتومبیلی منتقل کردند. سپس با شلیک گلوله‌‌ای به شقیقه‌اش به زندگی او پایان دادند و پیکر بی‌جانش را در کانال آبی در برلین انداختند. جسد رزا لوکزمبورگ پس از چهار ماه از آب گرفته شد. زندگی رزا لوکزمبورگ الهام‌بخش زنان مبارز زیادی بوده است.

هزاران نفر در برلین روز ۱۳ ژانویه ۲۰۱۹ به دعوت حزب چپ‌های آلمان پاسخ دادند و در راهپیمایی بزرگی یاد دو رهبر جنبش سوسیالیستی آلمان، روزا لوکزمبورگ و کارل لیبکنشت را گرامی داشتند. راهپیمایان در گورستان مرکزی پایتخت آلمان در پای بنای یادبود آنان تاج گل نهادند. فراخوان سازمان‌دهندگان این راهپیمایی "دفاع از صلح و همبستگی جهانی و نیز علیه استثمار و پایمال کردن حقوق دمکراتیک و رشد خطرات فاشیستی" بود.